ၿပိဳင္ပြဲကစားနည္းသီအိုရီမ်ား (Game Theories)

ေတာင္ႀကီး၊ ၂၀၁၈ ခုႏွစ္၊ ႏုိ၀င္ဘာလ (၂၈) ရက္

ေလာကရွိ သတၱဝါတို႔သည္  အခ်င္းခ်င္း ယွဥ္ၿပိဳင္တတ္ေလ့ရွိ၏။ ထိုသတၱဝါထဲမွ အထူးသျဖင့္ လူသားတို႔သည္ မိမိတို႔၏အက်ိဳးစီးပြားအတြက္ တစ္ဦးႏွင့္တစ္ဦး၊ တစ္အိမ္ႏွင့္တစ္အိမ္၊ တစ္ဖြဲ႕ႏွင့္တစ္ဖြဲ႕၊ တစ္ရြာႏွင့္တစ္ရြာ၊ တစ္နယ္ႏွင့္တစ္နယ္၊ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးႏွင့္တစ္မ်ိဳး၊ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံႏွင့္တစ္ႏိုင္ငံ စသျဖင့္ ယွဥ္ၿပိဳင္တတ္ၾကပါသည္။ ထိုသို႔ ကစားပြဲတြင္ ၿပိဳင္ဆိုင္ၾကရန္ ယွဥ္ၿပိဳင္သူတို႔သည္ ေအာင္ျမင္မႈရရန္အတြက္ ကစားနည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးကို သုံးၾကသည္။ ကစားနည္းသီအုိရီမ်ား(Game Theories) အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိရာ အက်ဥ္းခ်ဳပ္လွ်င္ ေပါင္းလဒ္သုညကစားနည္းသီအုိရီ(Zero-Sum Game Theory)ႏွင့္ ေပါင္းလဒ္သုညမဟုတ္ေသာကစားနည္းသီအုိရီ(Non-Zero-Sum Game Theory)ဟူ၍ ႏွစ္မ်ိဳးရွိသည္။

ေပါင္းလဒ္သုညကစားနည္းသီအိုရီသည္ တစ္ဦးႏိုင္တစ္ဦး႐ႈံးကစားနည္း (Win-Lose Game)ပင္ ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေမာင္ကႏွင့္ ေမာင္ခဟူေသာ ကေလးႏွစ္ဦးသည္ လူႀကီးတစ္ဦးဦးထံမွ သူတို႔ႏွစ္ဦးအတြက္ ေပးထားေသာ ပန္းသီးတစ္လုံးကို လက္ခံရရွိလိုက္သည္ဆိုပါစို႔။ သူတို႔ႏွစ္ဦးသည္ ထိုရရွိထားေသာ ပန္းသီးကို ငါသာ ပို္င္သင့္သည္၊ သူသာ ပိုင္သင့္သည္ အျငင္းပြားၾကရာ ေနာက္ဆုံး၌ ကစားပြဲတစ္ခုခုကို စီရင္၍ ကစားပြဲအႏိုင္ရသူသည္ ထိုပန္းသီးကို အပိုင္ယူေစမည္။ ဤကစားနည္းတြင္ တစ္ဦးက ပန္းသီးတစ္လုံးရလွ်င္ က်န္တစ္ဦးက ပန္းသီးတစ္လုံးဆုံး႐ႈံးရမည္ ျဖစ္မည္။ ကစားပြဲႏိုင္သူ၏ပန္းသီးအႏိုင္ရရွိမႈ(+၁)ႏွင့္ က်န္ကစားပြဲ႐ႈံးသူ၏ပန္းသီးတစ္လုံးဆုံး႐ႈံးရမႈ(-၁)တို႔၏ေပါင္းလဒ္မွာ သုညျဖစ္ေနျခင္းေၾကာင့္ တစ္ဦးႏိုင္လွ်င္ တစ္ဦး႐ႈံးရသည့္ ဤကစားနည္းကို ေပါင္းလဒ္သုညကစားနည္းဟု ေခၚၾကျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဤကစားနည္းတြင္ တစ္ဦးက ႏိုင္လွ်င္ တစ္ဦးက ႐ႈံးရသျဖင့္ ႏိုင္သူမွာ ေပ်ာ္မည္ျဖစ္ေသာ္လည္း ႐ႈံးသူအဖို႔ ခံရခက္ၿပီး မ်က္ႏွာလွမည္မဟုတ္ေပ။ တစ္ခါတစ္ရံ ႐ႈံးသူက ရလဒ္ကုိ လက္မခံႏိုင္လွ်င္ ႏိုင္သူအဖို႔ ရန္မ်ားတတ္ပါေသးသည္။ မလႊဲမေရွာင္သာ အႏိုင္ကစားရမည့္ အားကစားၿပိဳင္ပြဲ၊ ေရြးေကာက္ပြဲ အစရွိသည္တို႔တြင္လည္း ၿပိဳင္ဖက္ကို ရန္ဖက္ဟု မ႐ႈျမင္ရန္ လြန္စြာ အေရးႀကီးပါသည္။ ၿပိဳင္ဖက္ကို ၿပိဳင္ဖက္ဟု ႐ႈျမင္မည္ဆိုပါက ၿပိဳင္ဖက္၏အက်ိုဳးစီးပြားကို ဖ်က္ဆီးရန္ မရည္ရြယ္ဘဲ မိမိ၏စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ကို ၿပိဳင္ဖက္ထက္ သာလြန္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရန္သာ ျဖစ္သည္။ အကယ္၍ ၿပိဳင္ဖက္ကို ရန္ဖက္ဟု ျမင္လိုက္မိပါက မိမိ၏စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ကို ၿပိဳင္ဖက္ထက္ သာလြန္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရန္ထက္ ၿပိဳင္ဖက္၏အက်ိုဳးစီးပြားကို ဖ်က္ဆီးရန္ ပိုမိုလုပ္ေဆာင္မိပါလိမ့္မည္။ ၿပိဳင္ဖက္၏အက်ိုဳးစီးပြားကို ဖ်က္ဆီးရန္မဟုတ္ဘဲ မိမိ၏စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ရည္ကို ၿပိဳင္ဖက္ထက္ သာလြန္ေအာင္ တရားနည္းလမ္းမွန္မွန္ လုပ္ေဆာင္ၿပီး ယွဥ္ၿပိဳင္္ကစားမွသာလွ်င္ အႏိုင္ရရွိသည့္အခါ ရန္နည္းမည္ျဖစ္သည္။

အျခားသီအိုရီတစ္မ်ိဳးမွာ ေပါင္းလဒ္သုညမဟုတ္ေသာကစားနည္းသီအိုရီ (Non-Zero-Sum Game Theory)ပင္ျဖစ္သည္။ ဤကစားနည္းတြင္ သူ႐ႈံးကိုယ္႐ႈံးကစားနည္း (Lose-Lose Game)လည္း ျဖစ္ႏိုင္သလို၊  သူႏိုင္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါသည္။ အကယ္၍ ထိုကေလးႏွစ္ဦးသည္ ပန္းသီးကို ငါသာပိုင္သင့္သည္၊ သူသာပိုင္သင့္သည္ဟု ဆိုကာ အခ်င္းခ်င္း ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားၾကရင္း ပန္းသီးပ်က္စီးသြားရသည့္အခါတြင္ျဖစ္ေစ၊ ထိုပန္းသီးကို သူတို႔ႏွစ္ဦးမဟုတ္သည့္ အျခားသူတစ္ဦးဦးက ဝင္ေရာက္ရယူလုိက္သည့္အခါတြင္ျဖစ္ေစ သူတို႔ႏွစ္ဦးအနက္ တစ္ဦးမွ အႏိုင္မရသည့္အတြက္ ထိုကစားနည္းသည္ သူ႐ႈံးကိုယ္႐ႈံးကစားနည္း(lose-Lose Game)သာ ျဖစ္ရပါေတာ့သည္။

အျခားေပါင္းလဒ္သုညမဟုတ္ေသာကစားနည္းသီအိုရီ (Non-Zero-Sum Game Theory)တစ္မ်ိဳးမွာ သူႏိုင္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)ျဖစ္သည္။ ဤကစားနည္းကို စုေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈကစားနည္းသီအိုရီ (Cooperative Game Theory)ဟုလည္း ေခၚဆိုၾကၿပီး အားလုံးအက်ိဳးရွိေစေသာ ကစားနည္းပင္ ျဖစ္သည္။ အကယ္၍ အဆုိပါကေလးႏွစ္ဦးသည္ ထိုပန္းသီးကို ငါသာပိုင္သင့္သည္၊ သူသာပိုင္သင့္သည္ဟု အတၱကို ေရွ႕တန္းမတင္ၾကဘဲ ပန္းသီးကို ငါတို႔အတူပိုင္ဆိုင္ၾကသည္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ အတူမွ်ေဝၾကမည္ဆိုသည့္ အလယ္အလတ္စိတ္သေဘာထား ရွိၾကသည္ဆိုပါစို႕။ ထိုကေလးႏွစ္ဦးသည္ ပန္းသီးကို အညီအမွ် ပိုင္းကာ တစ္ဦးတစ္ျခမ္း ခြဲေဝစားသုံးၾကမည္ဆိုလွ်င္ ႏွစ္ဦးသား ေပ်ာ္ရႊင္ရမည္သာ ျဖစ္သည္။ ႏွစ္ဦးသား၏ ပန္းသီးတစ္ဦးတစ္ျခမ္းအႏိုင္ရမႈေပါင္းလဒ္ (+၀.၅+၀.၅=+၁)သည္ သုညမဟုတ္ေသာေၾကာင့္ ဤသူႏိုင္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)သည္လည္း ေပါင္းလဒ္သုညမဟုတ္ေသာကစားနည္း သီအိုရီ(Non-Zero-Sum Game Theory)တြင္ ပါဝင္ရျခင္းျဖစ္သည္။ အထက္ဆိုခဲ့ပါ ကစားနည္း(၃)မ်ိဳးတို႔တြင္ သူႏိုင္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)သည္သာ အေကာင္းဆုံးကစားနည္းျဖစ္သည္ဟု အားလုံး ေထာက္ခံၾကေပလိမ့္မည္မွာ  မလႊဲပါေပ။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ သူႏိုင္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)သည္ အ႐ႈံးသမားတစ္ဦးမွ မရွိေစေသာ တစ္ခုတည္းေသာ ကစားနည္းျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ မေက်နပ္သူ အ႐ႈံးသမားမရွိေတာ့သျဖင့္ ရန္ကင္းရွင္းမည္။ သူႏိုင္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)သည္ တစ္ဦးေပၚတစ္ဦးလႊမ္းမိုးလိုမႈ (Domination)၊ အတၱႀကီးသည့္အျပဳအမူ (Egoistic behavior)၊ တစ္ဦးတစ္ေယာက္တည္းသာ အႏုိင္ရလိုမႈ (Personal Gain)တို႔ကို ေရွာင္ရွားၿပီး ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္မႈ (Cooperation)၊ ေပ်ာ္ရႊင္မႈ (Fun)၊ မွ်ေဝမႈ (Sharing)၊ တစ္ဦးေပၚတစ္ဦး ဂရုစိုက္မႈ (Caring)၊ အားလုံးပါဝင္ေနမႈ(All-inclusive)ႏွင့္ စိတ္ပါလက္ပါျဖစ္ေစမႈ (Psychologically Working)တုိ႔ကို အားေပးခုိင္မာေစပါသည္။ “ငါ’’ဟူေသာ အတၱႀကီးမႈအေျခခံစိတ္ဓာတ္ႏွင့္ အထီးက်န္ဆန္ျခင္းတို႔မွ ကင္းေဝးေစကာ “ကၽြႏု္ပ္တို႔”ဟူေသာ စည္းလုံးညီညြတ္မႈစိတ္ဓာတ္ကိုလည္း ျဖစ္ထြန္းေစမည္ျဖစ္သည္။

ဤကမၻာႀကီးသည္ အမွန္တကယ္ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈ ျပင္းထန္ေနေသာ သက္ရွိေလာကဟုဆိုလွ်င္ ျငင္းၾကမည္ မထင္ပါ။ အက်ိဳးစီးပြားအရ ယွဥ္ၿပိဳင္မႈမ်ားလည္း ရွိသလို ဝါဒေရးရာအရလည္း ယွဥ္ၿပိဳင္ေနတတ္ၾကသည္။ ႏိုင္ငံေရးအရ ယွဥ္ၿပိဳင္တတ္ၾကသလို လူမ်ိဳးေရးအရ ၿပိဳင္ဆိုင္ၾကမႈကိုလည္း ေတြ႕ၾကရပါမည္။ အခ်ဳပ္အားျဖင့္ မည္သည့္က႑တြင္ မည္မွ် ၿပိဳင္ဆိုင္ၾကသည္ျဖစ္ပါေစ သူလည္းဝမ္းသာ ကုိယ္လည္းဝမ္းသာျဖစ္ေစမည့္ သူႏို္င္ကိုယ္ႏိုင္ကစားနည္း(Win-Win Game)ကိုသာ သတိတရ က်င့္သုံးသြားရန္ လြန္စြာ အေရးႀကီးပါေၾကာင္း တင္ျပရင္း နိဂုံးခ်ဳပ္အပ္ပါသည္။

ခြန္မ်တ္ရုဲင္း